||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ అష్టత్రింశస్సర్గః

తతః తత్ వాక్యం శ్రుత్వా తేన వాక్యేన హర్షితా వాక్య విశారదః కపిశార్దూలః సీతాం ఉవాచ||

హే శుభదర్శనే దేవి త్వయా భాషితం యుక్తరూపం సదృశం స్త్రీ స్వభావస్య సాద్వీనాం వినయస్య చ||మమ అధిష్ఠాయ శతయోజనం విస్తీర్ణం సాగరం వ్యతివర్తితుం స్త్రీత్వం న సమర్థం హి ||హే జానకీ వినయాన్వితే ద్వితీయం కారణం యత్ బ్రవీషి రామాత్ అన్యస్య సంస్పర్శం న అర్హామి ఇతి తత్ || దేవి ! ఏతత మహాత్మనః పత్న్యాః తస్య సదృశం | త్వం ఋతే అన్యాః కాః ఈదృశం వచనం బ్రూయాత్ ||కాకుత్‍స్థః సర్వం దేవి త్వయా యత్ చేష్టితం మమాగ్రతః భాషితం చ సర్వం నిరవశేషతః శ్రోష్యతే||

దేవి బహుభిః కారణైః రామప్రియచికీర్షయా స్నేహప్రస్కన్న మనసా మయా ఏతత్ సముదీరితం ||లంకాయా దుష్ప్రవేశత్వాత్ మహోదధేః దుస్తరత్వాత్ ఆత్మనః సామర్థ్యాశ్చైవ మయా ఏతత్ సముదీరితం||గురుస్నేహేన భక్త్యాచ త్వాం రఘుబంధునా అద్యైవ సమానేతుం ఏతత్ ( కథితం) న అన్యథా ఉదాహృతం|| అనిందితే మమసార్థం యాతుం న ఉత్సహే యది తతః యత్ రాఘవః జానీయాత్ (తత్) అభిజ్ఞానం త్వం ప్రయచ్ఛ||

ఏవం ఉక్తా హనుమతా సురసోపమా సీతా భాష్ప ప్రగరథితాక్షరం వచనం మందం ఉవాచ||త్వం ఇదం శ్రేష్ఠం మమ ప్రియం అభిజ్ఞానం బ్రూయాస్తు |
పురా పూర్వోత్తరే శైలస్య చిత్రకూటస్య పాదే ప్రాజ్ఞమూలఫలోదకే తస్మిన్ సిద్ధాశ్రమే దేశే మందాకిన్యాం అదూరతః తాపసాశ్రమవాసిన్యాః మః|| తస్య ఉపవనసండేషు నానాపుష్పసుగంధిషి సలిలక్లిన్నా విహృత్య తవాంకే సముపావిశం||
స|| తతః మాంససమాయుక్తః వాయసః పర్యతుండయత్ | అహం లోష్టం ఉద్యమ్య తం వాయసం వారయామి స్మ|| సః కాకః మామ్ దారయన్ తత్రైవ పరిలీయతే | భక్ష్యార్థి బలిభోజనః మాంసాత్ న ఉపరిమత్ చ అపి ||మయి పక్షిణి కృద్ధాయామ్ వసనే స్త్రస్యమానే చ రశనామ్ ఉత్కర్షన్యాం చ తతః త్వయా అహం దృష్టా||

తదా క్రుద్ధా అహం అపహసితా | సంలజ్జితా భక్షగృధ్నేన కాకేన దారితా త్వాం ఉపాగతా ||శ్రాంతా ఆసీనస్య ఉత్సాంగం పునః ఆవిశం| కృధ్యంతి అహం ప్రహృష్టేన త్వయా పరిసాంత్వితా ||హే నాథ వాయసేన ప్రకోపితా బాష్పపూర్ణముఖీ మందం చక్షుషీ పరిమార్జతీ అహం త్వయా లక్షితా||
అహం అపి పరిశ్రమాత్ రాఘవాంకే చిరం ప్రసుప్తా చ | పర్యాయేణ భరతాగ్రజః మమ అంకే ప్రసుప్తః||అథ స వాయసః పునరేవ తత్ర సముపాగమత్ | తతః సః వాయసః సహసా ఆగమ్య సుప్తప్రబుద్ధాం రామస్య అంకాత్ సముత్థితాం మామ్ స్తనాంతరే విదదార| అథ పునః ఉత్పత్య మాం భృశం విదదార ||
తతః రామః ముక్తైః శోణిత బిందుభిః సముక్షితః | తతః తేన వాయసేన బలవత్ క్లిస్యమానయా మయా శ్రీమాన్ పరంతపః సుఖసుప్తః సః బోధితః||మహాబాహుః సః తదా స్తనయోః విత్రున్నాం మాం దృష్ట్వా కృద్ధః ఆశీవిషైవ శ్వసన్ వాక్యం అభాషత||

నాగనాసోరు సీతా స్తనాంతరం కేన విక్షతం వై సరోషేణ పంచవక్త్రేణ భోగినా కః క్రీడతి|| తతః వీక్షమాణః సరుధిరైః తీక్షణైః నఖైః మామేవ అభిముఖం స్థితం తం వాయసం సముదేక్షత వై||పతతాం వరః సః వాయసః శక్రస్య పుత్రః కిల ధరాంతరగతః శీఘ్రం గతౌ పవనస్య సమః||
తతః మతిమతాం వరః మహాబాహుః కోపసంవర్తితేక్షణః తస్మిన్ వాయసే క్రూరాం మతిం కృతవాన్ ||సః సంస్తరాత్ దర్భం గృహ్య బ్రాహ్మేణ అస్త్రేణ యోజయత్ | సః దీప్తః కాలాగ్నిరివ ద్విజం అభిముఖః జజ్వాల|| సః ప్రదీప్తం తం దర్భం తం వాయసం ప్రతి చిక్షేప | తతః సః దర్భః తం వాయసం అంబరే అనుజగామ హ||

స|| తదా కాకః అనుశ్రుష్టః వివిధం గతిం జగామ | లోకకామః ఇమం సర్వం లోకం విచచార హ||సః త్రీన్ లోకాన్ సంపరిక్రమ్య పిత్రా చ సమహర్షిభీ సురైశ్చ పరిత్యక్తః తమేవ శరణం గతః ||శరణ్యః స కాకుత్‍స్థః శరణాగతం భూమౌ నిపతితాం తం వధార్హం అపి కృపయా పర్యపాలయత్||

స|| సః పరిద్యూనం విషణ్ణం ఆయాంతం తం అబ్రవీత్ | బ్రహ్మం అస్త్రం మోఘం కర్తుం న శక్యం తు | తత్ ఉచ్యతామ్||అథ సః అబ్రవీత్ త్వత్ శరః దక్షినాక్షి హినస్తు ఇతి | తతః సః తస్య కాకస్య దక్షిణం అక్షి హినస్తి స్మ| సః దక్షిణమ్ దత్వా ప్రాణేభ్యః పరిరక్షితః ||సః రామాయ నమస్కృత్వా రాజ్ఞే దశరథాయ తేన వీరేణ విశృష్టః చ స్వం ఆలయమ్ ప్రతిపేదే|

స|| మహీపతే మత్కృతే కాకమాత్రే బ్రహ్మాస్త్రం సముదీరితం త్వత్తః మాం యః అహరన్ తం కస్మాత్ క్షమసే||నరర్షభ సః మహోత్సాహః మయి కృపాం కురుష్వ| నాథ త్వయా నాథవతీ అనాథా ఇవ దృశ్యతే||

' అనృశంస్యం పరః ధర్మః మయా త్వత్తః ఏవ శ్రుతః | త్వం మహావీర్యం మహోత్సాహం మహాబలం అపరాపరం అక్షోభ్యం గంభీర్యాత్ సాగరోపమం సముద్రాయాః ధరణ్యాః భర్తారం వాసవోపమం జానామి ||

స|| రాఘవ ఏవం అస్త్రవిదాం శ్రేష్ఠః సత్యవాన్ బలవాన్ అపి రక్షస్సు అస్త్రం కిమర్థం న యోజసి||సమరే రామస్యవేగం ప్రతిసమాధితుం న నాగాః న గంధర్వా న సురాః న మరుద్గణాః అపి శక్తాః ||వీర్యవతః తస్య మయి కశ్చిత్ సంభ్రమః అస్తి యది తతః తీక్ష్‍ణైః బాణైః రాక్షసాన్ కిమర్థం క్షయం న నయతి||

'పరంతపః మహాబలః వీరః లక్ష్మణో వా భ్రాతుః ఆదేశం ఆదాయా కస్యహేతోః మామ్ న పరిత్రాతి || వాయ్వగ్నిసమతేజసౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ తౌ సురాణాం దుర్ధర్షౌ యది అపి మాం కిమర్థం ఉపేక్షతః||మమైవ మహత్ కించిత్ దుష్కృతం అస్తి |సంశయః న | యత్ సమర్థావపి పరంతపౌ తౌ మామ్ న ఆవేక్షేతే||

అథ మహాతేజా మారుతాత్మజః హనుమాన్ వైదేహ్యాః సాశ్రుభాషితం కరుణం వచనం శ్రుత్వా అబ్రవీత్ ||
దేవి రామః త్వత్ శోకవిముఖః | సత్యేన తే శపే |రామే దుఃఖాభిపన్నే లక్ష్మణః పరితప్యతే ||కథంచిత్ భవతీ దృష్ట్వా పరిదేవితుం కాలః న| అనిందితే ఇమం ముహూర్తం దుఃఖానాం అంతం ద్రక్ష్యసి||పురుషవ్యాఘ్రౌ మహాబలౌ త్వత్ దర్శన కృతోత్సాహౌ ఉభౌ తౌ రాజపుత్రౌ లంకాం భస్మీకరిష్యతః||విశాలాక్షీ రాఘవః సహబాంధవం కౄరం రావణం హత్వా స్వాం పురీం ప్రతి త్వాం నేష్యతి ||

రాఘవః యత్ వాచ్యః మహాబలః లక్ష్మణశ్చ తేజస్వీ సుగ్రీవో అపి సమాగతాః హరయో అపి బ్రూహి||తస్మిన్ ఇత్యుక్తవతి సురసుతోపమా సీతా శోక సంతప్తా ప్లవంగమం హనుమంతం ఉవాచ||

స|| లోకభర్తారం యం మనస్వినీ కౌసల్యా సుషువే తం మదర్థం సుఖం పృచ్ఛ శిరసా అభివాదయ చ ||యేన సుమిత్రా సుప్రజాః స్రజశ్చ సర్వరత్నాని ప్రియాః యాః వరాంగన్యాః విశాలాయాం పృథివ్యాం దుర్లభం ఇశ్వర్యే చాపి పితరం మాతరం చాపి సమ్మాన్య అభి ప్రసాద్య చ రామం అనుప్రవ్రాజితః||

స||ధర్మాత్మా అనుత్తమం సుఖం త్యక్త్వా భ్రాతరం కాకుత్‍స్థం వనే ఆనుకూల్యేన పాలయన్ అనుగచ్ఛతి||సింహస్కంధః మహాబాహుః మనస్వి ప్రియదర్శనః మామ్ మాత్రువత్ సమాచరన్ రామే పిత్రువత్ వర్తతే||వీరః లక్ష్మణః తదా మామ్ హ్రియమాణం న వేద వృద్ధోపసేవీ లక్ష్మీవాన్ శక్తః న బహుభాషితా మే శ్వశురస్య సదృశః ప్రియః శ్రేష్ఠః రాజపుత్రః||

స|| రామస్య భ్రాతా లక్ష్మణః నిత్యం మమ ప్రియతరః వీర్యవాన్ యస్యాం ధురి నియుక్తః తాం ఉద్వహతి||యం దృష్ట్వా రాఘవః వృత్తం ఆర్యం న అనుస్మరేత్ సః మమ ఆర్థాయ మమ వచనాత్ కుశలం వక్తవ్యః||
స|| వానరశ్రేష్ఠః హరిసత్తమః మృదుః నిత్యం శుచిః దక్షః రామస్య ప్రియః లక్ష్మణః యథా దుఃఖక్షయకరో భవేత్ అస్మిన్ కార్యనియోగే త్వం ప్రమాణం||

స|| రాఘవః త్వత్ సమారంభాత్ మయి యత్నపరః భవేత్ మే నాథం శూరం రామం పునః పునః ఇదం బ్రూయాః||దశరథాత్మజ మాసం జీవితం ధారయిష్యామి | మాసాత్ ఊర్ధ్వం న జీవేయం| అహం సత్యేన తే బ్రవీమి||వీర పాపకర్మణా రావణేన నికృత్య ఉపరుద్ధాం మాం త్వం పాతాళాత్ కౌశికీం ఇవ త్రాతుమ్ అర్హసి||

తతః సీతా వస్త్రగతం శుభం దివ్యం చూడామణిం ముక్త్వా రాఘవాయ ప్రదేయః ఇతి హనుమతే దదౌ||తత్ః వీరః అనుత్తమం మణిరత్నం ప్రతిగుహ్య అంగుల్యా యోజయామాస అస్య భుజః న ప్రాభవత్ హి||

కపిప్రవీరః మణిరత్నం ప్రతిగుహ్య సీతాం అభివాద్య చ ప్రదక్షిణం కృత్వా ప్రణతః పార్శ్వతః స్థితః||సః సీతాదర్శనజేన మహతా హర్షేణ యుక్తః హృదయేన రామం గతః శరీరేణ తు విష్ఠితః||
మహార్హం జనకనృపాత్మజయా ధృతం తం మణివరం ఉపగృహ్య ప్రభావాత్ పవనావధూతముక్తః గిరిరివ సుఖితమనాః ప్రతిసంక్రమం ప్రపేదే||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే అష్టత్రింశస్సర్గః ||

|| om tat sat||